Vaderschapsverlof voor zelfstandigen

In België hebben zelfstandigen sinds enkele jaren recht op vaderschapsverlof (geboorteverlof). Dit vaderschapsverlof bedraagt maximaal 20 dagen en gaat gepaard met een forfaitaire uitkering via het sociaal verzekeringsfonds. De overheid voerde deze maatregel in om zelfstandige ouders beter te beschermen en de kloof met loontrekkenden te dichten. Het resultaat laat zich voelen: vrijwel alle gerechtigde zelfstandige vaders maken er intussen gebruik van. In dit artikel lees je alles over de voorwaarden en duur tot de aanvraagprocedure en tips voor een vlotte planning.

Belangrijkste punten

• Twintig dagen geboorteverlof: Als zelfstandige vader of meeouder heb je recht op 20 dagen vaderschapsverlof (of 40 halve dagen) bij de geboorte van je kind (sinds 2023). Dit geldt ook voor meervoudige geboortes. Bij een meerling krijg je geen extra dagen.
  
• Flexibel op te nemen binnen 4 maanden: Je kiest zelf hoe en wanneer je de verlofdagen opneemt, in hele of halve dagen, aaneensluitend of gespreid, zolang alle dagen binnen de 4 maanden na de bevalling vallen. Je bent niet verplicht alle verlofdagen op te nemen.
  
• Uitkering van €103,53 per dag: Tijdens het vaderschapsverlof krijg je een vast bedrag van momenteel €103,53 per dag (of €51,77 per halve dag) uitgekeerd door je sociaal verzekeringsfonds. Neem je alle 20 dagen op, dan ontvang je in totaal circa €2.070 bruto als financiële ondersteuning.
  
• Extra premie in dienstencheques: Gebruik je hoogstens 8 van de 20 dagen verlof, dan heb je naast de daguitkering recht op een eenmalige premie van €135 in de vorm van dienstencheques. Dat komt overeen met 15 dienstencheques, bedoeld om huishoudelijke hulp in te schakelen (poetsen, strijken, koken) zodat je zelf meer tijd met je kindje kunt doorbrengen.
  
• Voorwaarden voor recht: Vaderschapsverlof voor zelfstandigen is er voor zelfstandigen in hoofdberoep en meewerkende partners (maxi-statuut). Je moet vader of meeouder zijn met een wettelijke band tot het kind (of aan specifieke voorwaarden voldoen als niet-wettelijke partner). Bovendien moet je sociale bijdragen betaald hebben in de twee kwartalen vóór en het kwartaal van de geboorte, en mag je niet werken op de dagen dat je verlof opneemt.
  
• Aanvragen binnen strikte termijn: Je vraagt het geboorteverlof aan bij je sociaal verzekeringsfonds (bv. Acerta, Liantis, Xerius, Securex, enz.) uiterlijk tegen het einde van het kwartaal volgend op het kwartaal van de geboorte. Is je baby geboren in maart, juni, september of december, dan krijg je één extra maand om de aanvraag in te dienen.
  
• Niet cumuleerbaar met loondienstverlof: Wie naast een zelfstandig statuut óók als werknemer werkt, kan het geboorteverlof niet dubbel opnemen. In de praktijk gaat het voorrang naar het vaderschapsverlof als loontrekkende (20 dagen via de werkgever/ziekenfonds) en wordt dit afgetrokken van het recht als zelfstandige.
  

Wat is vaderschapsverlof voor zelfstandigen?

Vaderschapsverlof, officieel "geboorteverlof” genoemd, is een sociale uitkering voor zelfstandigen die vader of meeouder worden. Het laat je toe om je werkzaamheden kortstondig te onderbreken na de geboorte van je kind, zodat je kostbare tijd met de baby en het gezin kunt doorbrengen. Deze regeling geldt in België sinds 1 mei 2019 voor zelfstandigen in hoofdberoep. Aanvankelijk kon men maximaal 10 dagen opnemen, later 15 dagen, en sinds 1 januari 2023 is dat uitgebreid tot 20 dagen. Dit geboorteverlof voor zelfstandigen is een antwoord op de groeiende vraag naar een betere werk-privébalans voor ondernemers en sluit aan bij de modernere rolverdeling waarbij ook vaders en meeouders tijd met hun pasgeboren kinderen willen doorbrengen.

In tegenstelling tot loontrekkenden krijg je als zelfstandige tijdens deze verlofperiode geen loon van een werkgever, maar wel een forfaitaire tegemoetkoming van je sociaal verzekeringsfonds. Je bouwt hiermee geen vakantierechten op, maar het biedt wél financiële ondersteuning zodat je je verlof effectief kunt nemen zonder al te veel inkomensverlies. Bovendien is het systeem flexibel: je hoeft de 20 dagen niet in één blok op te nemen, maar kunt ze vrij spreiden in functie van je professionele en familiale noden. Zo kun je bijvoorbeeld enkele weken voltijds pauzeren of ervoor kiezen om bepaalde dagen of halve dagen per week vrij te nemen. Het vaderschapsverlof voor zelfstandigen is dus een laagdrempelige manier om even uit de zaak te stappen en van je gezinsuitbreiding te genieten, met financiële ruggensteun van de overheid.

Wie heeft er recht op geboorteverlof als zelfstandige?

Niet elke zelfstandige komt automatisch in aanmerking voor het vaderschaps- of meeouderverlof. Er gelden specifieke criteria. De belangrijkste voorwaarden op een rij:

• Je bent zelfstandige in hoofdberoep of meewerkende echtgenoot/echtgenote (maxistatuut). Ook een zelfstandige in bijberoep kan recht hebben als je sociale bijdragen even hoog zijn als die van een hoofdberoep (bv. bij voldoende hoge inkomsten in bijberoep). Bepaalde uitzonderingen vallen hier ook onder, zoals zelfstandigen op pensioenleeftijd of student-zelfstandigen die bijdragen betalen gelijkgesteld aan hoofdberoep.
  
• Je bent de wettelijke vader of meeouder van het kind. Dit betekent dat er een juridische afstammingsband is vastgesteld.
  
• Meeouder zonder wettelijke band? Ook dan kun je geboorteverlof krijgen indien er géén wettelijke vader is erkend voor het kind. In dat geval kan de partner van de moeder (m/v/x) als meeouder aanspraak maken op het verlof, op voorwaarde dat hij/zij op het moment van de geboorte getrouwd is of wettelijk samenwoont met de moeder, én al minstens drie jaar samenwoont (feitelijk of legaal) met de moeder. Bestaat er wél een wettelijke band met een andere vader of meemoeder, dan heeft enkel die juridische ouder recht op het vaderschapsverlof en niet de nieuwe partner.
  
• Je hebt je sociale zekerheidsbijdragen betaald voor de referteperiode (de twee kwartalen vóór het kwartaal van de geboorte), voor het kwartaal van de geboorte zelf, én voor alle kwartalen waarin je verlofdagen opneemt. Met andere woorden: je dient in orde te zijn met de bijdragen vlak vóór en tijdens de geboorteperiode. (Indien je een vrijstelling van bijdragen van de RSVZ kreeg voor die periode, telt dat ook mee als "in orde".)
  
• Je onderbreekt effectief elke beroepsactiviteit tijdens de opgenomen verlofdagen. Je mag op die dagen dus geen enkele zelfstandige arbeid verrichten in je onderneming of elders. (Een passief inkomen of een vast loon als bedrijfsleider mag je uiteraard wel blijven ontvangen; je mag alleen niet actief werken gedurende je vaderschapsverlof.)
  
• Het kind is geboren na 1 mei 2019. Voor kinderen geboren vóór die datum gold er nog geen recht op vaderschapsverlof voor zelfstandigen. In de praktijk is dit tegenwoordig zelden een beperking, aangezien het systeem nu enkele jaren loopt.
  

Voldoe je aan al deze voorwaarden, dan heb je recht op het geboorteverlof en de bijbehorende uitkering als zelfstandige. Let op: je moet het verlof binnen de 4 maanden na de geboorte opnemen.

Hoeveel dagen vaderschapsverlof mag een zelfstandige opnemen?

Sinds 2023 hebben zelfstandigen recht op maximum 20 dagen vaderschapsverlof (geboorteverlof) per geboorte. Die 20 werkdagen komen overeen met 4 traditionele werkweken, maar je bent vrij om ze op te splitsen in kortere periodes of halve dagen. In plaats van 20 volle dagen kun je dus ook 40 halve dagen opnemen, of een combinatie van halve en hele dagen, afhankelijk van wat voor jou praktisch is. Je bepaalt zelf de spreiding: sommige kersverse vaders nemen bijvoorbeeld eerst één of twee weken na de geboorte volledig vrij en schakelen daarna over op enkele vaste papadagen per week, terwijl anderen meteen op een parttime ritme gaan. Opeenvolgend of verspreid, zolang je maar rekening houdt met de algemene regels:

• Opnemen binnen 4 maanden: Je verlofdagen moeten vallen binnen de vier maanden na de bevalling. Concreet: tel 4 maanden vanaf de dag van de geboorte tot dezelfde dag vier maanden later. Binnen die periode mogen de dagen vrij gepland worden. Neem je ze niet op tijd op, dan vervalt het recht op de resterende dagen. Er is geen overdracht mogelijk naar later.
  
• Halve dagen mogelijk: Elke dag vaderschapsverlof staat voor een volledige onderbreking van je activiteit die dag. Indien gewenst kun je echter halve dagen kiezen waardoor je dubbel zoveel kalenderdagen hebt (maximaal 40 halve dagen). Twee halve dagen tellen als één volle dag van je 20-dagen krediet.
  
• Niet verplicht alle dagen te nemen: Het geboorteverlof is een recht, geen plicht. Je beslist zelf hoeveel van de 20 dagen je effectief wil benutten. Je hoeft ze niet allemaal op te nemen als je dat niet wenst of kunt omwille van je zaak. In de praktijk zien we echter dat het merendeel van de zelfstandigen wel degelijk alle beschikbare dagen opneemt. In 2022 koos liefst 93,8% van de nieuwe vaders voor het maximum aantal dagen, wat erop wijst dat deze tijd met het gezin als heel waardevol wordt ervaren.
  
• Meervoudige geboorte: Bij een tweeling of meerling verandert er niets aan het aantal verlofdagen. Het recht blijft beperkt tot 20 dagen totaal, ongeacht of je één kind of bijvoorbeeld twee tegelijk krijgt. Je moet die 20 dagen dus verdelen over alle nieuwgeborenen (al worden in de praktijk zorg en tijd doorgaans gedeeld).
  
• Bijzonder geval - overlijden van de baby: Mocht je je kindje verliezen na een zwangerschap van ten minste 180 dagen, dan heb je als zelfstandige alsnog recht op geboorteverlof.
  

Hoeveel bedraagt de uitkering tijdens het geboorteverlof?

Als zelfstandige krijg je een vaste dagvergoeding voor elke opgenomen verlofdag (of halve dag). Momenteel (2025) bedraagt de uitkering €103,53 per volle dag, of €51,77 per halve dag. Dit bedrag is niet afhankelijk van je vorige inkomen of winst: iedere rechthebbende zelfstandige krijgt hetzelfde forfaitaire tarief. Het bedrag wordt wel geïndexeerd.

Neem je het volledige verlof van 20 dagen op, dan resulteert dat in ongeveer €2.070 aan uitkeringen in totaal (20 × €103,53). Dit bedrag wordt doorgaans in één of meerdere keren uitbetaald nadat je het verlof opgenomen hebt.

Premie van €135 in dienstencheques bij beperkt verlof

De overheid voorziet een extra stimulans voor zelfstandigen die niet het volledige aantal dagen opnemen. Beslis je om maximaal 8 van de 20 dagen geboorteverlof te benutten, dan heb je recht op een eenmalige extra vergoeding van €135 bovenop de uitkering voor die opgenomen dagen. Deze €135 wordt uitbetaald in de vorm van dienstencheques of een equivalent daarvoor. De bedoeling hierachter is om je te helpen toch wat ondersteuning thuis te krijgen als je sneller weer aan het werk gaat. Met €135 kun je namelijk 15 dienstencheques aanschaffen (aan ±€9 per stuk), goed voor evenveel uren huishoudelijke hulp.

Om van deze dienstencheque-premie gebruik te maken, moet je meestal kunnen aantonen dat je effectief een pakket dienstencheques hebt aangekocht ter waarde van €135 (15 stuks).

Hoe vraag je vaderschapsverlof aan als zelfstandige?

Het aanvragen van geboorteverlof voor zelfstandigen verloopt niet automatisch; je moet zelf tijdig actie ondernemen. De aanvraag gebeurt via jouw sociaal verzekeringsfonds. Elk sociaal verzekeringsfonds heeft zijn eigen aanvraagformulier of procedure, maar in grote lijnen komt het hierop neer:

1. Verwittig je fonds van de geboorte. Nadat je kindje geboren is, breng je best zo snel mogelijk je sociaal verzekeringsfonds op de hoogte dat je van plan bent vaderschapsverlof op te nemen. Je kunt vaak telefonisch of per e-mail al een seintje geven en het aanvraagformulier opvragen of downloaden. Sommige fondsen hebben het formulier op hun website staan.
   
2. Vul het officiële aanvraagformulier in. Dit formulier vraagt om basisgegevens zoals jouw klantnummer, de geboortedatum van het kind, en de gewenste verlofdagen (of een verklaring dat je er nog niet zeker van bent hoeveel dagen je zal opnemen).
   
3. Dien de aanvraag tijdig in. De uiterste indientermijn is de laatste dag van het kwartaal dat volgt op het kwartaal van de geboorte

Tips voor het plannen van je geboorteverlof

Voor jou als ondernemer is het niet altijd evident om vrije dagen in te lassen. Toch hoeft vaderschapsverlof niet te betekenen dat je zaak in het slop raakt. Met een goede planning kun je zowel van je gezinstijd genieten en je onderneming draaiende houden. Enkele tips om het meeste uit je geboorteverlof als zelfstandige te halen:

• Begin op tijd met voorbereiden: Weet je dat je in verwachting bent van gezinsuitbreiding? Start dan vroeg genoeg met het plannen van je afwezigheid. Breng je klanten, leveranciers of medewerkers op de hoogte dat je rond de bevalling enkele dagen vrij zult nemen.
  
• Kies een verlofregeling die bij je zaak past: Dankzij de flexibele opnamemogelijkheid kun je je vaderschapsverlof helemaal op maat van je onderneming invullen. Heeft jouw bedrijf bijvoorbeeld een jaarlijks kalme periode? Dan kun je ervoor kiezen om in die rustige weken de meeste (of alle) verlofdagen op te nemen. Heb je dagelijks even een piekmoment dat je niet wil missen (bv. de ochtendshift in je winkel), overweeg dan halve dagen verlof te nemen telkens na die piek. Denk goed na over wanneer je aanwezigheid het meest gemist zou worden, en plan daaromheen.
  
• Communiceer met je klanten: Transparantie loont. Informeer vaste klanten tijdig over je geplande afwezigheid en laat weten hoe ze tijdens jouw vaderschapsverlof geholpen zullen worden.
  
• Maak gebruik van de dienstencheques (indien van toepassing): Als je besluit slechts een handvol dagen vrij te nemen om bedrijfsredenen, zorg dan dat je de geboortehulp-premie van €135 niet laat liggen.

Conclusie

Vaderschapsverlof voor zelfstandigen is een waardevolle stap vooruit in de sociale bescherming van ondernemers. Dankzij dit systeem hoef je als zelfstandige papa of meeouder niet langer te kiezen tussen je zaak en je gezin: je krijgt 20 dagen verlof met een financiële tegemoetkoming om van je pasgeboren kind te genieten. De hoge opnamestatistieken tonen aan dat zelfstandigen deze kans grijpen. Het geboorteverlof is flexibel, redelijk vergoed en sluit aan bij de realiteit dat ook ondernemers nood hebben aan familiaal verlof.

Veelgestelde vragen

Heeft een zelfstandige recht op vaderschapsverlof?

Ja. Als zelfstandige (in hoofdberoep of gelijkgestelde status) heb je recht op vaderschapsverlof, officieel geboorteverlof genoemd, bij de geboorte van je kind. Dit geldt zowel voor vaders als meeouders in een gezin. Voorwaarde is wel dat je aan de gestelde criteria voldoet zoals aangesloten zijn bij een sociaal verzekeringsfonds, je bijdragen betaald hebben en een wettelijke band hebben met het kind. Sinds de invoering in 2019 is dit recht in voege, met tegenwoordig maximaal 20 dagen verlof.

Hoeveel dagen geboorteverlof krijgt een zelfstandige vader?

Een zelfstandige vader of meeouder heeft recht op 20 dagen geboorteverlof (vaderschapsverlof) per geboorte vanaf 2023. Deze 20 dagen kun je desgewenst ook als 40 halve dagen opnemen, volledig of verspreid binnen de eerste vier maanden na de geboorte.

Hoeveel bedraagt de uitkering voor vaderschapsverlof bij zelfstandigen?

De uitkering is een vast bedrag per dag vaderschapsverlof. Op dit moment (2025) ontvang je €103,53 per volledige dag en €51,77 per halve dag geboorteverlof. Voor 20 opgenomen dagen komt dat neer op ongeveer €2.070 in totaal. Deze vergoeding wordt uitbetaald via je sociaal verzekeringsfonds, doorgaans nadat je de verlofdagen hebt opgenomen.

Hoe vraag ik als zelfstandige vaderschapsverlof aan?

Je dient vaderschapsverlof (geboorteverlof) aan te vragen bij je sociaal verzekeringsfonds. Dit doe je door een officieel aanvraagformulier in te vullen en in te dienen. De belangrijkste deadline is: aanvragen vóór het einde van het kwartaal dat volgt op het kwartaal van de geboorte van je kind.

Kan ik geboorteverlof combineren met werken of met een job in loondienst?

Nee, tijdens de dagen geboorteverlof mag je niet werken als zelfstandige, je moet je activiteit volledig onderbreken op die dagen. Je kunt dus niet ’s ochtends werken en ’s middags vaderschapsverlof nemen op dezelfde dag; een halve dag verlof vergt ook een halve dag stopzetting van je werk. Combineer je het zelfstandigenstelsel met een job als werknemer, dan kun je de verlofdagen niet dubbel tellen.